Što je cetanski broj veći, manje je kašnjenje paljenja dizelskog goriva nakon ubrizgavanja te motor bolje vuče i manje troši

Kad se utišala halabuka protiv dizelskih motora i euforija (povezana s poticajima na električne automobile te apsolutno i razmjerno povećanje cijene dizelskog goriva), postalo je jasno da će dizelski motori još godinama biti u punom pogonu – prema odluci EU komisije novi najmanje do 2035., a rabljeni… Mnogi su ih prerano otpisali. Stoga je dobro “utvrditi gradivo” i objasniti, što je to cetanski broj dizelskog goriva.

Kvaliteta dizelskog goriva označava se cetanskim brojem CN (Cetane Number), kao što oktanski broj ON (Octane Number), pokazuje kvaliteta benzinskog goriva.

Ali, za razliku od oktanskog broja, koji označava otpornost benzina prema naglom, detonantnom, izgaranju, što je posljedica nekontroliranog samozapaljenja, cetanski broj označava sposobnost samozapaljenja dizelskog goriva (temelj rada dizelaša), odnosno kašnjenje u paljenju.

Uvjeti za detonaciju dizelskog (diesel) motora točno obrnuti od uvjeta za detonaciju benzinskog (otto) motora, što je i logično:

• u benzinskom (otto) motoru gorivo se ne smije samo zapaliti uslijed porasta temperature, nego iskrom na svjećici
• u dizelskom (diesel) motoru gorivo se treba samo zapaliti u cilindru, čim prije nakon ubrizgavanja u vrući zrak

Kako bi se to postiglo, tijekom drugog takta usisani zrak se komprimira na 40 do 60 bara i zagrijava na 700 do 900°C. Kašnjenje u paljenju je vrijeme od ubrizgavanja do zapaljenja dizelskog goriva. Ako je preveliko, može doći do detonantnog izgaranja, odnosno nekontroliranih eksplozija unutar cilindara, koje mogu oštetiti vitalne dijelove motora.

Što je veći cetanski, kašnjenje u paljenju je manje i manja je opasnost od detonacija.Cetanski broj dizelskog goriva pokazuje njegovu sposobnost samozapaljenja – što je veći manje je kašnjenje u paljenju i veća otpornost na opasne detonacije. Dizelsko gorivo je smjesa ugljikovodika, vrelišta od 180 do 370°C. Cetanski broj određuje se referentnim gorivima:

• lako upaljivim cetanom (n-heksadekanu), cetanskog broja 100
• teško upaljivim alfa-metil-naftalinu, cetanskog broja 0.

Cetan, odnosno n-heksadekan, C16H34 ima dugu, lančastu strukturu, koja se lako cijepa i pali (tome doprinosi i velik broj slobodnih atoma vodika). Alfa-metil-naftalin C11H10 ima prstenastu strukturu, znatno otporniju na paljenje i detonacije (to je posljedica i znatno manje slobodnih atoma vodika)

Prema važećim normama dizelsko gorivo treba imati cetanski broj (CB) veći od 49 (u praksi najčešće između 52 i 56). Primjerice, ako je cetanski broj 54, gorivo ima svojstva smjese 54 posto cetana i 46 posto alfa-metil-naftalina.

Opasnost i štete od nekontroliranog i eksplozivnog (detonantnog) izgaranja kod dizelskog motora znatno su manje nego kod benzinskog. Zbog toga je i znatno manja osjetljivost na kvalitetu goriva te se cetanski broj u pravilu ne iskazuje na crpkama goriva.

Usporedba značenje oktanskog i cetanskog broja: gorivo visokog oktanskog broja ima niski cetanski broj i lako detonira u dizelskom motoru. I obrnuto, gorivo visokog cetanskog broja ima niski oktanski broj i vrlo je sklono detonacijama u benzinskim (otto) motorima.